عقب‌ماندگی در توسعه معدنی از کجا نشات می‌گیرد؟

جان باختن یک کارگر با ریزش زغال در معدن

حادثه در یکی از کارگاه‌های معدن اصلی زغال‌سنگ طغرالجرد جان یک کارگر را گرفت. فرماندار کوهبنان گفت: این کارگر از نیروهای ماهر این معدن بود و طبق گزارش اولیه تمامی مراحل ایمنی هم رعایت شده بود، اما متاسفانه به دلیل ریزش زغال در این کارگاه، حادثه رخ داد.

متاسفانه حوادث هنگام کار به‌ویژه در معادن زغال‌سنگ پرتکرار هستند؛ در چنین فضایی کارگران معدن، عملا برای فعالیت در این حوزه، بر سر جان خود معامله می‌کنند و عموما حقوق و دستمزدهای محدودی را هم دریافت می‌کنند.

رشد مصرف ظاهری شمش فولاد و محصولات فولادی

میزان مصرف ظاهری شمش فولاد (فولاد میانی) و محصولات فولادی در سال ۱۴۰۲ به ترتیب ۵.۲ درصد و ۱.۲ درصد رشد یافت. مصرف ظاهری شمش فولاد (بیلت، بلوم و اسلب) از ابتدای فروردین تا پایان اسفند ۱۴۰۲، به ۲۴ میلیون و ۲۷۳ هزار تن رسید.

مصرف ظاهری محصولات فولادی (تیرآهن، میلگرد، نبشی، ناودانی، انواع ورق و غیره) نیز طی ۱۲ ماهه سال گذشته، ۱۹ میلیون و ۶۴۱ هزار تن بود. این رقم در مدت مشابه سال پیش از آن، ۱۹ میلیون و ۴۰۳ هزار تن بود. در میان محصولات فولادی، مصرف ظاهری مقاطع تخت فولادی (ورق‌های سرد و پوشش‌دار) ۴.۷ درصد رشد و مقاطع طویل فولادی (تیرآهن، میلگرد، نبشی، ناودانی و غیره) ۳.۵ درصد کاهش داشته است.

روند رو به رشد مصرف ظاهری یک محصول در بازار داخلی حکایت از آن دارد که بازار مصرف آن در داخل کشور پررونق بوده است. اما هم‌زمان می‌توان احتمال افزایش تولید داخلی و افت صادرات یا توسعه نیافتن فروش محصولات داخلی در بازار بین‌المللی را هم مطرح کرد.

پهنه‌های معدنی کشور به‌صورت کامل آزادسازی می‌شود

ظرفیت‌های معدنی می‌توانند مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی را در کشور تکمیل و تسهیل کنند. اما موانع متعددی در این مسیر وجود دارد که تاکنون مانع اثرگذاری واقعی بخش معدن در اقتصاد شده است. آزادسازی پهنه‌های معدنی یکی از همین پیش‌شرط‌هاست. معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: امسال پهنه‌های معدنی در اختیار دستگاه‌های حاکمیتی به‌طور کامل آزاد خواهد شد. رضا محتشمی‌ پور اظهار کرد: سال گذشته بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد پهنه‌های معدنی در دست دستگاه‌های حاکمیتی آزاد شد.

وی با اشاره به وجود هفت هزار محدوده معدنی غیرفعال و ۱۳ هزار محدوده معدنی منتظر مزایده در کشور، گفت: تا پایان سال گذشته ۱۲ هزار معدن در سراسر کشور با برگزاری مزایده تعیین تکلیف شدند. تعداد پرونده‌های معادن سلب صلاحیت در سال گذشته ۲ برابر سال قبل بوده و امسال نیز در ۲ ماه گذشته معادل کل پرونده‌های معادن سلب صلاحیت، تعیین تکلیف شده است.

هشدار اتمام ذخایر سنگ‌آهن تا ۱۹ سال آینده

رئیس انجمن سنگ ایران ضمن اشاره به تعطیلی ۷۷۰۰ معدن در کشور، گفت: اگر اکتشاف جدیدی در حوزه سنگ‌آهن انجام نگیرد ذخایر این بخش تا ۱۹ سال آینده به اتمام می‌رسد اما اگر اکتشاف توسعه یابد این عدد به ۲۵ تا ۳۰ هم افزایش می‌یابد.

بهرام شکوی در مورد تعطیلی معادن افزود: درحال‌حاضر ۷۷۰۰ معدن در کشور تعطیل است که ۲۵ درصد از آنها مربوط به بخش سنگ می‌شود. سال گذشته در حوزه سنگ تنها هفت درصد صادرات، معادل ۴ میلیون دلار انجام گرفت که نسبت به ظرفیت موجود، بسیار پایین بوده است. کل ذخایر سنگ ساختمانی ایران ۳.۲ میلیارد تن است درحالی‌که در بهترین حالت ۱۵ میلیون تن تولید می‌کنیم؛ می‌توان با نوسازی ماشین‌آلات، تولید صادرات محور را گسترش داد و به سهم صادرات پنج میلیارد دلاری از این صنعت دست پیدا کنیم.

وضع عوارض صادرات در حقیقت تنبیه تولیدکننده محصولات معدنی در سراسر زنجیره تولید است چراکه اگر صنعت سنگ ایران به سمت صادرات حرکت نکند، محکوم‌به فناست. این درحالی است برای سنگ در ساختمان جایگزین‌های زیادی وجود دارد و ممکن است در آینده دیگر تقاضایی برای آن وجود نداشته باشد.

ایران تنها ۱۲ معدن در کلاس جهانی دارد

باوجودی که در طول سال‌های گذشته همواره از ظرفیت‌های معدنی ایران سخن به میان آمده است، اما سرمایه‌گذاری قابل توجه و درخوری در این بخش انجام نشده است، برهمین‌اساس نیز باید ادعا کرد که این بخش در قیاس با استانداردهای جهانی، بسیار عقب مانده است.

کشور ایران باوجود دارا بودن یک درصد از ذخایر معدنی جهان تنها ۱۲ معدن در کلاس جهانی دارد. رئیس انجمن مس ایران بابیان اینکه باوجود سرمایه‌گذاری انجام‌شده روزبه‌روز از تعداد معادن کشف‌شده کشور کاسته می‌شود، ادامه داد: روزبه‌روز از عیار معادن کاسته و به عمق برداشت از آنها اضافه می‌شود.

وی بابیان اینکه از سال ۲۰۲۰ حدود سه میلیون دلار اعتبار برای اکتشافات در دنیا سرمایه‌گذاری شده است، گفت: از این میزان طلا با ۵۲ درصد بیشترین سهم را داشته، ۲۱ درصد مس، ۵ درصد روی و چهار درصد نیکل سهامدار این بودجه هستند و می‌توان گفت ۸۰ درصد از سهم اکتشاف مربوط به فلزات غیر آهنی بوده است.

طرح تحول زمین‌شناسی زمینه‌ساز اشتغالزایی

در طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی استان کردستان، نتایج اولیه از پراکندگی معدنی و وجود ذخایری چون آهن، طلا و مس در سطح استان خبر می‌دهد که بهره‌گیری از این داده‌ها می‌تواند منجر به توسعه سرمایه‌گذاری و درنتیجه افزایش اشتغال در منطقه شود.

علیرضا شهیدی رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اظهار کرد: از ابتدای دولت سیزدهم پس از اجرای موفقیت‌آمیز طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور در استان خراسان جنوبی، استان کردستان به‌عنوان گام دوم مطالعاتی طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور انتخاب و عملیات یکپارچه آن به‌عنوان اولویت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در دستور کار قرار گرفت. از خرداد سال ۱۴۰۱ تا پایان سال ۱۴۰۲ در استان کردستان ۷۵ پروژه اکتشافی انجام داده است. طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی استان کردستان شامل ۲۵ بلوک اکتشافی در پهنه‌ای به مساحت ۱۵ هزار ۶۲۵ کیلومترمربع است. با پایان یافتن عملیات اجرایی طرح یادشده، نتایج اولیه از پراکندگی معدنی و وجود ذخایری چون آهن، طلا و مس در سطح استان خبر می‌دهد که بهره‌گیری از این داده‌ها می‌تواند منجر به توسعه سرمایه‌گذاری و درنتیجه افزایش اشتغال در منطقه شود.

دستور وزیر راه برای خرید سیمان و فولاد از بورس کالا

وزیر راه و شهرسازی با استناد به مصوبه هیات وزیران دستور خرید سیمان و فولاد طرح نهضت ملی مسکن از طریق بورس کالا را صادر کرد. مهرداد بذرپاش در نشست شورای مسکن وزارت راه و شهرسازی با اشاره به مصوبه هیات وزیران برای تضمین تأمین فولاد و سیمان برای ساخت‌وسازهای مسکن حمایتی با نرخ مناسب، اظهار کرد: بر این اساس بورس کالا مکلف شد این مصالح را با نرخ‌های حمایتی و مناسب‌تر برای تأمین مسکن‌ حمایتی در اختیار بنیاد مسکن انقلاب قرار دهد.

وی تأکید کرد: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مکلف به خرید فولاد و سیمان است.

سرمایه‌گذاری ایمیدرو در ۲۸ پروژه راه‌سازی و برق‌رسانی

ایمیدرو در مقام سازمان توسعه‌ای وظیفه تامین زیرساخت‌های موردنیاز در حوزه معدن و صنایع وابسته به آن را بر عهده دارد. ایمیدرو با هدف توسعه زیرساخت معادن بخش خصوصی؛ ۲۸ پروژه راه‌سازی و برق‌رسانی در دست اجرا دارد. میزان سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها حدود ۱۹ هزار میلیارد ریال است.

طرح‌هایی زیرساختی این سازمان به‌منظور تقویت و تسهیل تولید و توسعه در معادن بخش خصوصی به اجرا درمی‌آید. از تعداد ۲۸ قرارداد راه‌سازی و برق‌رسانی (به طول ۴۷۵ کیلومتر)؛ ۲۱ قرارداد به حوزه راه اختصاص دارد و هفت قرارداد برق‌رسانی تعریف شد.

در حوزه راه‌سازی به طول ۲۶۱ کیلومتر، بیش از ۱۶۶۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در حال انجام است. همچنین سرمایه‌گذاری پروژه‌های برق‌رسانی به طول ۲۱۴ کیلومتر، به ۲۲۷۰ میلیارد ریال می‌رسد.

تشکیل کمیته مشترک همکاری معدنی با قزاقستان

کمیته مشترک فنی و سرمایه‌گذاری بین سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) و قزاقستان تشکیل می‌شود. فضل‌الله حیدری فرزان مدیر بین‌الملل ایمیدرو در نشست با اونتالاپ اونالبایف سفیر قزاقستان در ایران ضمن اعلام این مطلب با استناد به سند راهبردی ایران و قزاقستان، بر لزوم همکاری دو کشور در حوزه‌های معدنی تاکید کرد و گفت: با توجه به نگاه مشترک معدنی و شباهت‌هایی که در زنجیره معدن مانند فولادسازی و صنایع پایین‌دست مس در دو کشور وجود دارد، دو کشور می‌توانند در زمینه تبادل مواد اولیه همکاری مناسبی داشته باشند. جمهوری اسلامی ایران آمادگی همکاری همه‌جانبه در انتقال دانش فنی توسط متخصصان ایرانی را به کشور قزاقستان دارد.