چشم‏‏‏‌انداز صنعت روی

ایران در حالی رتبه ششم دنیا از نظر میزان ذخایر روی را دارد که همچنان میزان استخراج این فلز با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور اندک است، قیمت و تقاضای این فلز جهانی نیز اگرچه با فراز و نشیب‏‏‏‌هایی همراه است، اما به دلایل زیست‌محیطی، اقبال به این فلز رو به افزایش است؛ از همین‌رو ضروری است رفع چالش‌های مربوط به فرآیند تولید و بهره‏‏‏‌برداری از معادن فلزاتی همچون روی در اولویت سیاستگذار قرار گیرد.

بررسی‌‌‌‌ها حاکی از آن است که ارزش بازار جهانی فلزات غیرآهنی فرآوری‌‌‌‌شده از ۱۴۶۰.۸۳میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به۱۵۴۲.۱ میلیارد دلار در سال‌۲۰۲۳ با نرخ رشد سالانه ۵.۶درصد افزایش یافته است.

با توجه به تحلیل‌های موجود، پیش‌بینی می‌شود که ارزش بازار فلزات غیرآهنی فرآوری‌‌‌‌شده در سال‌۲۰۲۷ با ۴.۸درصد رشد به ۱۸۶۱.۷۳میلیارد دلار برسد. آسیا و اقیانوسیه بزرگ‌ترین بازار فلزات غیرآهنی فرآوری‌‌‌‌شده در سال‌۲۰۲۲ را دارا بودند.

بررسی‌‌‌‌ها نشان می‌دهد بازار فلز روی طی سال‌های اخیر با تقاضای جهانی از یک‌سو و کاهش قیمت‌های جهانی از سوی دیگر ر و به رو بوده‌است.

در چنین شرایطی قیمت‌های داخلی نیز سیر نزولی داشته‌است، با این‌وجود براساس پیش‌بینی‌های موسسه فیچ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ظرف سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ روند افزایش قیمت برای این فلز پیش‌بینی شده‌است، چراکه همزمان با کاهش ذخایر سوخت‌های فسلی و تلاش جهان برای حل مشکلات گازهای گلخانه‌ای، دنیا در حال حرکت به سمت فناوری‌های کم‌‌‌‌کربن است. اهداف برنامه‌‌‌‌ریزی شده در اروپا کاهش حداقل ۸۰درصدی تا سال‌۲۰۵۰ است.

برخی از فلزات معدنی، برای کمک به حل چالش در تغییر اکوسیستم جهانی مورد‌توجه صنعتگران است. در صنعت حمل‌ونقل، سلول‌های سوختی هیدروژنی و در فناوری‌های کم‌‌‌‌کربن، از مواد معدنی مختلف استفاده می‌شود.

چشم‌‌‌‌انداز عرضه و تقاضای فلز روی

بررسی‌‌‌‌ها حاکی از آن است که ذخایر جهانی روی ۲۱۰‌میلیون‌ تن است. تقاضای سالانه این فلز، ۱۲ تا ۱۴‌میلیون‌تن است.

در مورد میزان تولید روی نیز پیش‌بینی‌‌‌‌ها حاکی از آن است که میزان تولید تا سال‌۲۰۲۰، ۱۳.۷‌میلیون تن، تا سال‌۲۰۲۳، ۱۲‌میلیون‌ تن و تا سال‌۲۰۲۵، ۲۱‌میلیون ‌تن است.

تولید فلز روی در ایران

ایران با داشتن ۱۱‌‌‌‌میلیون ‌تن ذخایر روی، کمتر از ۵‌‌‌‌درصد ذخایر کل روی دنیا را دارد. بر اساس داده‌های اداره جهانی آمار فلزات، تا سال‌۲۰۲۰، ایران حدود ۱۳۲‌‌‌‌هزار‌تن روی تولید کرده‌است.

تولید جهانی روی در سال‌یادشده بیش از ۱۲‌‌‌‌میلیون‌تن بود. همچنین در سال‌۲۰۲۰ ایران حدود ۱۵۸.۲‌هزار ‌تن اسلب روی تولید کرده‌است. تولید جهانی اسلب روی در این سال‌حدود ۱۳.۶میلیون‌تن بود.

معادن «مهدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آباد»، «انگوران»، «ایرانکوه» و «نخلک» جزو مهم‌ترین معادن روی در ایران هستند که معدن سرب و روی انگوران بزرگ‌ترین تولیدکننده سرب و روی ایران و بزرگ‌ترین معدن سرب و روی خاورمیانه است.

این معدن واقع در شهرستان ماهنشان و در ۱۳۵کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده‌است. میزان ذخایر معدن انگوران در بخش روباز ۸میلیون‌تن و در بخش زیرزمینی ۴میلیون‌تن روی با عیار بالاست.

میزان ذخایر بزرگ روی در ایران و جهان

معدن سرب و روی مهدی‌‌‌‌آباد ایران: میزان ذخیره این معدن، ۱۵۴‌میلیون‌تن و عیار متوسط روی در این معدن ۶‌درصد است.

معدن سرب و روی انگوران ایران: میزان ذخیره روی در این معدن ۹‌میلیون‌تن و عیار متوسط آن ۲۵.۹۲‌درصد است.

معدن رامپورا آگوجا، هند: میزان ذخیره این معدن، ۴.۸‌میلیون‌تن و عیار متوسط روی در این معدن، ۱۴.۱‌درصد است.

معدن مونت آیزا، استرالیا: میزان ذخیره این معدن، ۶.۵‌میلیون‌تن و عیار روی در این معدن، ۵.۱‌درصد است.

معدن مک آرتور یور، استرالیا: میزان ذخیره این معدن ۸.۹‌میلیون‌تن و عیار روی در این معدن، ۸.۳درصد است.

معدن دوگالد ریور، استرالیا: میزان ذخیره این معدن ۱.۳‌میلیون‌تن و عیار روی در این معدن ۱۱.۹‌درصد است.

معدن رد داگ، آلاسکا: میزان ذخیره روی در این معدن ۶.۶ میلیون‌تن و عیار آن ۱۷.۱درصد است.

معدن آنتامینا، پرو: میزان ذخیره روی در این معدن ۰.۲‌میلیون‌تن و عیار آن ۰.۱۷‌درصد است.

معدن سیندسارد خورد، هند: میزان ذخیره این معدن ۳۴‌میلیون‌تن و عیار متوسط آن ۵.۹‌درصد است.

معدن یااولی اوپریشن، پرو: میزان ذخیره روی در این معدن ۰.۹‌میلیون‌تن و عیار روی در این معدن ۵.۴۳‌درصد است.

معدن سرولیندو، پرو: میزان ذخیره روی در این معدن ۰.۶‌میلیون‌تن و عیار آن ۲.۱۸‌درصد است.

معدن وزانته، برزیل: میزان ذخیره روی در این معدن ۱.۶‌میلیون‌تن و عیار آن ۹.۸۸‌درصد است.

فلز روی کاربردهای زیادی دارد. ضرب سکه، صنایع ریخته‌‌‌‌گری، لاستیک‌‌‌‌سازی، داروسازی، تولید فلز گالوانیزه، تولید رنگ، تولید کرم‌‌‌‌های ضدآفتاب، ساخت آلیاژ برنج و تولید باتری از جمله کاربردهای فلز روی است.

اولویت حل مشکلات معدن‌کاران

ایران با جمعیتی معادل یک‌درصد جمعیت کره‌زمین، یک‌درصد مساحت زمین، مالک هفت‌درصد ذخایر معدنی دنیاست اما سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی آن اندک است.

تکیه بر منابع نفتی یکی از عوامل غفلت از پتانسیل معدنی کشور بوده‌ و این در حالی است که به گفته کارشناسان بخش معدن در دنیا به دلایلی همچون نیاز مبرم به فلزات برای دستیابی به محیط‌زیست پاک (فناوری‌های کم‌کربن)، نیاز مبرم به فلزات خاص برای دستیابی به تکنولوژی‌های نوین، تجدیدناپذیربودن مواد معدنی، افزایش تقاضا نسبت به عرضه در مواد معدنی، نقش مواد معدنی در بازارهای سرمایه جهانی و بورس، نقش معدن در توسعه بنیادی، نیاز مبرم برخی از کشورها برای رشد و بقا به مواد معدنی و اطمینان از بازگشت سرمایه از جذابیت بالایی برخوردار است.

یکی از مشکلاتی که تولیدکنندگان سرب و روی با آن درگیر هستند، مربوط به واردات خاک می‌شود که در این راستا باید عوارض گمرکی پرداخت کنند.

به گفته کارشناسان عمده کارخانه سرب و روی، کمبود خاک به‌عنوان مواد اولیه است؛ البته این مشکل عمدتا برای «روی» بیشتر از سرب است و کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روی با وجود معادن روی بسیار در ایران، مجبور هستند که ۴۰‌‌‌‌درصد از خاک مورد‌نیاز خود را از کشورهای دیگر از جمله ترکیه و… وارد کنند.

یکی از مشکلات دیگر کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روی بنا به گفته فعالان این صنعت این است که از حاشیه سود پایینی برخوردار هستند و در موارد زیادی در نقطه سربه‌سر و ضرر و زیان نیز قرار دارند. کمبود انرژی از دیگر مشکلات این صنعت است.

کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرب و روی در تابستان با کمبود برق و در زمستان با کمبود گاز روبه‌رو هستند.

با توجه به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ توجه ویژه به بخش معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یک صنعت خودکفا می‌تواند نقش موثری در رشد اقتصادی کشور داشته‌باشد. ایران سالانه یک‌درصد از ذخایر معدنی خود را بهره‌‌‌‌برداری می‌کند، درحالی‌که نرم جهانی حدود ۵‌درصد است، در صورتی‌که ایران از با نرم جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌‌‌‌برداری کند، درآمدهای سرشاری حاصل می‌شود.

براساس گزارش بهرام شکوری، رئیس انجمن مس ایران، دومین رویداد جامع معدن و صنایع معدنی کمبود نقدینگی و تجهیزات معدنی در صدر مشکلات معدن‌کاری بوده و مشکل زیرساخت و اکتشافات تکمیلی در پایین‌ترین اولویت قرار دارد.

براساس بررسی‌‌‌‌های صورت‌گرفته مشکل زیرساخت، سهم ۳‌درصدی، مشکل مربوط به فرآوری، سهم ۵‌درصدی، مشکلات مربوط به اکتشاف تکمیلی سهم ۸درصدی، مشکلات مربوط به نیروی انسانی سهم ۱۱‌درصدی، مشکلات مربوط به بازار سهم ۱۴درصدی، مشکلات مربوط به موانع اداری سهم ۱۵درصدی، مشکلات مربوط به تجهیزات معدنی سهم ۲۱درصدی و مشکلات مربوط به کمبود نقدینگی سهم ۲۳‌درصدی دارد.